Historia i tradycja

Dążenie do jednego celu i wzajemne wsparcie stanowią podstawę spółdzielczości w Polsce i na świecie. Szukając wzorów spółdzielczości w Polsce warto wspomnieć o regionalnym ruchu, rozpowszechnionym wśród Kaszubów na Pomorzu – maszoperiach. Trudy i niebezpieczeństwa rybołówstwa  (było to główne źródło utrzymania mieszkańców regionu) spowodowały wytworzenie zasad równości i solidarności, które przejawiały się we współpracy i równym podziale zysków.

Ideę kontynuowały organizacje zwane bankami pobożnymi, które udzielały nieoprocentowanych pożyczek potrzebującym wiernym. W XVII w. banki istniały we wszystkich dużych miastach Polski. Kres ich działalności położyły rozbiory (zajęcie jednego z największych, ale bardzo słabego wówczas, kraju Europy przez Rosję, Prusy i Austrię. Właśnie rozbiory i wyzysk ze strony obcych narodów stał się motywacją do zjednoczenia.

Jednym z pierwszych działaczy spółdzielczych na ziemiach polskich był Stanisław Staszic, który szansę na odbudowę ojczyzny widział w rozwoju edukacji, postawy patriotycznej i gospodarki. W 1822 roku założył Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie – wspólnotę, której członkowie mieli wzajemnie się wspierać w dążeniu do poprawy warunków życia i rozwijaniu edukacji. Kontynuatorem jego dzieła, a zarazem twórcą wielu nowych rozwiązań był m.in. Franciszek Stefczyk.

Schyłek XIX wieku to okres, kiedy na obszarze Galicji spustoszenie siała lichwa. Na polskich wsiach osiągnęła poziom stu procent w skali roku, podczas gdy ludzie musieli zadłużać się, aby przeżyć. W 1890 roku Franciszek Stefczyk, młody nauczyciel w szkole rolniczej w Czernichowie pod Krakowem, otwiera pierwszą Spółkę Oszczędności i Pożyczek. Była to instytucja działająca na wzór niemieckich kas Raiffeisena – oczywiście dostosowana przy tym do polskich potrzeb i warunków.

Kasy stały się atrakcyjną alternatywą dla prymitywnych form pożyczania pieniędzy, czyli mówiąc wprost, zadłużania się u lichwiarzy.

Spółdzielcy, a w szczególności sam Franciszek Stefczyk nie zapomnieli nigdy o wartościach patriotycznych. Kiedy 17 sierpnia 1914 roku, w Krakowie, Naczelny Komitet Narodowy ogłosił powstanie Legionów jako wojska polskiego, Stefczyk natychmiast wydał odezwę do wszystkich Kas o składanie datków na ich rozbudowę. Dzięki ofiarności członków Kas tylko w ciągu pierwszych dziesięciu dni zebrano kwotę na wyekwipowanie ponad dwóch tysięcy Legionistów.

W tym samym roku Franciszek Stefczyk wydaje pracę naukową profesorów Adama Krzyżanowskiego i Kazimierza Kumanieckiego „Statystyka Polski”. W roku 1916 zaś namawia do opracowania i publikuje „Geograficzno – Statystyczny atlas Polski” Profesora Eugeniusza Romera. Atlas obejmuje całość ziem Rzeczpospolitej sprzed rozbiorów z roku 1772 i zawiera istotne dane demograficzne i ekonomiczne (było to szczególnie ważne dla tożsamości narodowej Polaków po wieloletniej niewoli).

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, przynależność do kas była zjawiskiem masowym wśród rolników i mieszkańców miast, gdzie należeli do nich pracownicy największych zakładów przemysłowych II Rzeczpospolitej.

W 1939 roku istniało 3,5 tys. kas, do których należało ponad 1,5 miliona osób. Dynamiczny rozwój spółdzielczości w Polsce został przerwany przez wybuch II wojny światowej. W czasach PRL-u Kasy Stefczyka były niewygodne z propagandowego punktu widzenia, co zaowocowało ich programowym niszczeniem zakończonym ustawą z 1975 roku, na mocy której ostatecznie zlikwidowano spółdzielnie i przekazano cały ich majątek bankom spółdzielczym.

Ponowne uruchomienie instytucji umożliwił dopiero zryw Solidarności i przemiany ustrojowe w Polsce po 1989 roku. Kasy odrodziły się na gruncie idei samopomocy, jako SKOK-i czyli Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe.


Ostatnie aktualności

Jak skutecznie edukować finansowo swoje dzieci?

Jak skutecznie edukować finansowo swoje dzieci?

Wiedza na temat oszczędzania, zarządzania budżetem czy odpowiedzialnych zakupów to umiejętności, które mogą procentować przez całe życie. Jak zatem rodzice mogą wprowadzać dzieci w świat […]